Archiwum
Pierwsza polska „setka” w banknocie, wyemitowana 8 czerwca 1794 r., w trakcie insurekcji kościuszkowskiej. Seria A, Miłczak A5, Lucow 33 (R4), małe rozdarcie na lewym marginesie.
Wszystkie banknoty insurekcji kościuszkowskiej mają umieszczone centralnie u góry symbole wolności zapożyczone z francuskiej symboliki rewolucyjnej i były na ówczesne czasy najlepiej zabezpieczone przed fałszerstwem. Chemiczny sposób tego zabezpieczenia nie jest znany do dzisiaj.
24 marca 1794 r. przybyły potajemnie z emigracji Tadeusz Kościuszko złożył przysięgę na wierność narodowi. Zaczęła się insurekcja, której początki były wielce obiecujące. 4 kwietnia odziały Kościuszki pobiły pod Racławicami wojska rosyjskie. Znacząca rola przypadła w nim chłopskim oddziałom kosynierów. Powstanie prędko ogarnęło Warszawę, a w kilka dni później Wilno.4
Losy powstania kościuszkowskiego zależały nie tylko od narodowego ducha, liczby armat i chłopskich kos, ale także od stanu kasy. By temu zaradzić powstańczy rząd wyemitował bilety skarbowe - pierwsze polskie banknoty. Ludzie bali się tego „papieru” jak ognia!!
Pierwsze pomysły utworzenia w Polsce banku narodowego emitującego pieniądz papierowy przedstawiał już podczas Sejmu Czteroletniego bankier warszawski Andrzej Kapostas. W Polsce uważnie obserwowano doświadczenia monetarne rewolucji francuskiej. Wyjątkowe wydatki związane z potrzebami powstania kościuszkowskiego nie dawały się pokryć inaczej. 10 maja 1794 r. Naczelnik powołał do życia Radę Najwyższą Narodową, odpowiednik rządu, wraz z wchodzącym w jej skład Wydziałem Skarbowym, na czele którego stanął Hugo Kołłątaj. 8 czerwca Rada podjęła uchwałę o biletach skarbowych. Ich kurs miał być przymusowo związany z walutą kruszcową. W dniu wejścia w życie uchwały utworzono Tymczasową Dyrekcję Biletów Skarbowych, w skład której weszło 7 osób, wśród nich trzech warszawskich bankierów, m. in. Andrzej Kapostas.
Wzory biletów od 5 do 1000 zł polskich zaakceptował sam Tadeusz Kościuszko. Bilety zostały wydrukowane na sumę 10 885 937 złotych. Niestety „insurekcyjne” społeczeństwo przyjęło pojawienie się biletów skarbowych bardzo nieufnie. Odmawiano ich przyjmowania, a jeśli już nie chciano wydawać reszty w monecie kruszcowej. Po upadku powstania 6 listopada 1794 r. przestały być już środkiem płatniczym, całkowicie straciły na ważności, z czasem stając się cennymi pamiątkami po ginącej Rzeczpospolitej.
Muzeum Regionalne w Pilźnie