W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM WYKLĘTYM

1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej wykonano wyroki śmierci, na oskarżonych o współpracę z Niemcami oraz o działania przeciw komunistycznej władzy, członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość". Przed plutonem egzekucyjnym stanęli: por. Łukasz Ciepliński ps. „Pług”, por. Franciszek Błażej ps. „Tadeusz”, por. Karol Chmiel ps. „Grom”, mjr Mieczysław Kawalec ps. „Iza”, kpt. Józef Batory ps. „Argus”, kpt. Józef Rzepka ps. „Krzysztof”, mjr Adam Lazarowicz ps. „Klamra”.

Dzień ten stał się symbolem wszystkich „żołnierzy wyklętych” - żołnierzy polskiego powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy stawiali opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR.  Walcząc z siłami nowego agresora, musieli  zmierzyć się z ogromną, wymierzoną w nich propagandą Polski Ludowej, która nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”. Z kolei osoby działające w antykomunistycznych organizacjach i oddziałach zbrojnych, które znalazły się w kartotekach aparatu bezpieczeństwa, określono mianem „wrogów ludu”. Mobilizacja i walka Żołnierzy Wyklętych była pierwszym odruchem samoobrony społeczeństwa polskiego przeciwko sowieckiej agresji i narzuconym siłą władzom komunistycznym, ale też przykładem najliczniejszej antykomunistycznej konspiracji zbrojnej w skali europejskiej, obejmującej teren całej Polski, w tym także utracone na rzecz Związku Sowieckiego  Kresy Wschodnie II RP. Szacuje się, że w szczytowym okresie walki, w 1945 r., w podziemiu niepodległościowym działało bezpośrednio nawet 200 tysięcy osób, z czego 20 tysięcy walczyło w oddziałach partyzanckich, zaś kolejnych kilkaset tysięcy wspomagało ich zapewniając aprowizację, schronienie i łączność.

1 marca stał się świętem państwowym - Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.  Z wdzięczności za „świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji niepodległościowych. Za krew przelaną w obronie Ojczyzny”. Bohaterowie podziemia antykomunistycznego nie tylko odegrali istotną rolę w odsuwaniu w czasie kolejnych etapów utrwalania systemu, ale też pozostali wzorem postawy obywatelskiej dla wielu środowisk opozycji demokratycznej.

Oddział M. Dziemieszkiewicza "Roja", wiosna 1948 r., AIPN

Część żołnierzy placówki AK w Pilźnie nie pogodziła się z dalszą niewolą Polski i wstąpiło do nowej, bardziej zakonspirowanej organizacji niepodległościowej „Wolność i Niezawisłość” lub w inny sposób próbowali przeciwstawić się dalszemu zniewoleniu kraju przez komunistów. Wielu z nich swój udział w walce o niepodległość Polski w różnorakich organizacjach – AK, NOW, NSZ i WiN -  przypłaciło wyrokami więzienia i śmierci. 

Jerzy Włodzimierz Dośla „Orlicz” (ur. 1913), Edward Fiołek „Zawisza” (ur. 1921), Tadeusz Gola „Karło” ( zdj. obok 1910 – 1971, Zbiory M. Grzybowskiej), Stanisław Heinz „Przebój” (1912 – 1986), Jan Jarzębski „Wielki” (1919 – 1975), Adam Kałużyński „Murat” (ur. 1922), Edward Konieczny „Jopek” ( ur. 1928), Tadeusz Kopeć „Feliks” (ur. 1910), Hieronim Latanowicz „Sokół” (ur. 1910), Zdzisław Łaskawiec „Monter”, Ludwik Marszałek „Zbroja”, (1912 – 1948), Maria Nalepka „Frania” (ur. 1922), Bolesław Pasek „Teść” (1921 – 1949), Kornelia Pawlus „Mietka” (1921 – 2016), Zygmint Pawlus „Turek” (1919 – 2000), Franciszek Tobiasz „Szufelka” (1923 – 1993), Antoni Waratus „Obuch” (1891 – 1964), Irena Wojnarska (1921 – 1983), Eugeniusz Wojnarski (1928 – 1979), Roman Wojnarski „Przemko” (1926 – 1997), Tadeusz Wojnarski „Strzała” (1924 ), Ignacy Zoń „Góral” (1915 – 1967) i inni.

Dzień 1 marca jest także symbolem ich walki i poświęcenia.

Cześć ich pamięci !

Oficerowie WP, po lewej Zygmunt Pawlus, ur. 1919 r. w Pilźnie