HISTORIA Z PORTFELA - ZYGMUNTOWSKIE TROJAKI

Grosze z czasów Zygmunta III Wazy, tzw. trojaki 1596 – 1598, srebro

wym: ok. 20 mm, waga: ok. 2 g

Zygmunt III Waza (1587-1632) był pierwszym przedstawicielem, panującej na tronie polskim ponad osiemdziesiąt lat, szwedzkiej dynastii Wazów. Urodził się 20 czerwca 1566 roku w szwedzkim zamku Gripsholm. Jego matką była Katarzyna Jagiellonka, córka Zygmunta I Starego. Krew Jagiellonów, która płynęła w jego żyłach, była jednym z czynników, dzięki któremu uzyskał poparcie szlachty i zdobył polską koronę. To on był inicjatorem przeniesienia się z Wawelu do Warszawy, a tym samym ustanowienia Warszawy stolicą kraju, znany wszystkim bohater warszawskiej Kolumny Zygmunta.

Trojak bydgoski Zygmunta III Wazy, 1596 r. 

Awers: Napis w otoku: SIG.III.D.G.REX.POL.MDL. Zygmunt III z Bożej Łaski Król Polski Wielki Książę Litewski

Rewers: GROS. ARG. TRIP. REG. POLON.96 Grosz Srebrny Potrójny Królestwa Polskiego 96

Moneta jest w niektórych partiach niedobita, jednak ładnie zachowana - szczególnie ładnie odbity wizerunek króla. Niestety niedobite zostały istotne znaki mennicze na rewersie: tzw. Snopek Wazów u góry, u dołu kiepsko zachowane: herb Lewart i inicjały podskarbiego wielkiego koronnego Jana Firleja, znak Róża i inicjały zarządcy mennicy Hermana Rüdigera oraz herb Radwan i inicjały podkomorzego krakowskiego, założyciela mennicy bydgoskiej, Stanisława Cikowskiego.

Trojak koronny Zygmunta III Wazy, Wschowa 1598 r. 

Awers: Napis w otoku ZYGMUNT III Z BOŻEJ ŁASKI KRÓL POLSKI WIELKI KSIĄŻĘ LITEWSKI

Rewers: Grosz Srebrny Potrójny Królestwa Polskiego

Na rewersie mamy typowy układ znaków menniczych, uwzględniający rozporządzenie podskarbiego wielkiego koronnego: oznaczenie mennicy (F) i herb podskarbiego Jana Firleja. 

Panowanie Zygmunta III Wazy to czas wojen z sąsiadami, ekspansji terytorialnej, kontrreformacji i sporów władcy z poddanymi. To także czas przemian w polskiej gospodarce. Kończąca się koniunktura na zboże oraz spadek wartości pieniądza prowadziły do perturbacji gospodarczych i dewaluacji pieniądza. Tego zaś bito dużo, zarówno co do ilości, jak i rodzajów. Przez pierwsze kilkanaście lat rządów Zygmunta III srebrne monety emitowane były według ordynacji z 1580, a złote z 1528 r. Uruchomiono kilka mennic koronnych i miejskich. Co charakterystyczne, na monetach umieszczano tak inicjały, jak i herby lub znaki podskarbich, zarządców mennic, dzierżawców oraz mincerzy. Z tego powodu pod koniec XVI w., zwłaszcza na rewersach trojaków, zapanował niezwykły zamęt ikonograficzny. W 1598 r. nakazano, aby na monetach wybijano, oprócz herbu królewskiego, Rzeczpospolitej oraz podskarbiego, jedynie literę wskazującą na nazwę miasta, w którym znajdowała się dana mennica. W tym czasie najwięcej emitowano drobnych monet – głównie szelągów i trojaków. Cechą specyficzną nowożytnego pieniądza był bimetalizm − monety bito w oparciu o dwa kruszce. Ze względu na przywóz do europy wielkich ilości amerykańskiego srebra, w XVI w. rosły ceny złota. W Polsce srebro drożało wobec złota w latach 1580 − 1590 oraz 1608 − 1620. Wobec tego zwiększała się produkcja monet złotych. natomiast w okresie drożenia srebra w pierwszych trzech dekadach XVII w. przeprowadzono dewaluację pieniądza srebrnego. Ponadto relacje cen srebra i złota różniły się w Polsce i na Zachodzie, co dodatkowo destabilizowało system. W związku z tym kupcom zachodnim (głównie holenderskim) opłacało się wykupywać okresowo polskie talary za dukaty, gdy (zwłaszcza po roku 1627) srebro było u nas tańsze, a złoto droższe niż na Zachodzie.