Archiwum
W nocy 18 na 19 lutego 1846 roku, wybuchła rabacja galicyjska, zwana tez rabacją chłopską lub rzezią galicyjską, trwająca do końca marca na terenach zachodniej Galicji - chłopskie wystąpienia o charakterze antyszlacheckim i antypańszczyźnianym, napady na dwory i pogromy ludności ziemiańskiej.
TRAGICZNY POCZĄTEK
W XIX wieku stosunki pomiędzy szlachtą a poddanymi ulegały narastającemu napięciu (co szczególnie uwidoczniło się w Galicji) z powodu bezwzględnego egzekwowania powinności feudalnych, przede wszystkim pańszczyzny. W latach 40. XIX wieku w środowisku emigracji polskiej narodziła się idea przygotowania kolejnego zrywu niepodległościowego Istniała świadomość konieczności wciągnięcia chłopów do wysiłku zbrojnego. Zniesienie poddaństwa miało stać się kluczowe w tym procesie. Ogólnopolskie powstanie miało objąć wiosną 1846 roku Galicję, Wielkie Księstwo Poznańskie i Królestwo Polskie. Od 1845 roku wśród chłopów działali Julian Goslar i Edward Dembowski, starając się o włączenie stanu chłopskiego do działań powstańczych. Austriacy, chcąc doprowadzić do rozdźwięku w polskim społeczeństwie i tym samym zapobiec wybuchowi ewentualnego powstania, wykorzystali niezadowolenie chłopów i – rozpuszczając plotkę o tym, że szlachta planuje przeciwko chłopom akcję zbrojną, której celem ma być ich wybicie – pchnęli ich do mordów i plądrowania szlacheckich dworów. Za głównego inspiratora uważany jest starosta tarnowski Joseph Breinl von Wallerstern.
Wydarzenia powstańcze z lutego 1846 r. w Krakowie zbiegły się więc z powszechnym wystąpieniem chłopów przeciwko szlachcie na terenie Galicji Zachodniej, powiązanym z masowymi mordami oraz grabieżami. Do Choć większość wydarzeń związanych z rabacją galicyjską rozgrywała się od 19 lutego, pojedyncze incydenty miały miejsce już dzień wcześniej, czyli 18 lutego. W ciągu kilku dni chłopi zamordowali od 1200 do 3000 ludzi - ziemian, ich krewnych, urzędników dworskich i państwowych oraz księży. Ponadto zdewastowano ponad 500 dworów, a w okolicach Tarnowa zniszczono prawie wszystkie. Wielu zginęło w strasznych męczarniach - pocięto ich żywcem piłami, odrąbano im głowy. Austriacy płacili od każdej głowy zamordowanego szlachcica - część zginęła dopiero przed gmachem starostwa w Tarnowie, martwi "opłacali się" bowiem bardziej niż żywi. Na czele chłopskich grup zbrojnych stawały "wybitne" jednostki. Najsłynniejszy spośród przywódców, Jakub Szela, odpowiedzialny był m.in. za okrutną śmierć rodziny Boguszów, z którymi wcześniej przez wiele lat procesował się w galicyjskich sądach.
SKUTKI RABACJI GALICYJSKIEJ
Ruch chłopski został opanowany przez samych Austriaków po zajęciu Krakowa, kiedy nie był już potrzebny, a przeciwnie - zaczął wymykać się spod kontroli. Wojsko przywróciło porządek i wszystko miało powrócić do normy - w tym celu niektórych przesiedlono, jak np. Szelę na Bukowinę. Rzeź galicyjska miała niezwykle poważne i długotrwałe konsekwencje. Przede wszystkim skutecznie podważyła zaufanie, jakim darzyli społeczność wiejską mieszkańcy dworów oraz szeroko pojęta społeczność szlachecka. Nawet szlacheccy rewolucjoniści i demokraci byli zaszokowani i przerażeni oraz poważnie zmienili swoje wyobrażenie o stanie chłopskim. Wydarzenia te doprowadziły także do likwidacji obciążeń pańszczyźnianych w Galicji oraz ich ograniczenia w Królestwie Polskim.
Wydarzenia powstańcze z lutego 1846 r., zbieżne z wywołaną wówczas tzw. Rabacją galicyjską miały poważne i długotrwałe konsekwencje dla historii Polski i jej zrywów niepodległościowych. Pamięć o nich jest obowiązkiem i częścią spuścizny historycznej naszego regionu. Ofiary powstania chłopskiego spoczywają głównie na cmentarzu komunalnym przy ul. Orackiej w Bochni, w Rozdziele i na Starym Cmentarzu w Tarnowie. Część ofiar z okolic Tarnowa została pochowana w masowych grobach poza miastem, w miejscu, gdzie później powstał Stary Cmentarz w Tarnowie. W 1998 r. na ich mogile postawiono pomnik według projektu Jana Mazura z Warszawy. Rabacja galicyjska miała poważne konsekwencje dla historii Polski i jej zrywów niepodległościowych. Pamięć o nich jest obowiązkiem i częścią spuścizny historycznej naszego regionu.
Pomnik siedmiu ofiar Rzezi galicyjskiej na cmentarzu w Pilźnie
Muzeum Regionalne w Pilźnie